دفع غیر ارادی ادرار هنگام خواب را شب ادراری (Enuresis) می گویند. حداقل 2 درصد افراد بالغ (Adult) دارای شب ادراری هستند. شب ادراری را نباید با تکرر ادرار شبانه اشتباه کرد. اهمیت شب ادراری در بالغین متفاوت از کودکان است. شب ادراری در کودکان اکثراً خوش خیم است ولی ممکن است سب ادراری در بزرگسالان ناشی از یک بیماری مهم باشد. بنابراین بزرگسالان مبتلا به شب ادراری نیازمند بررسیهای تشخیصی مناسب هستند.

شب ادراری در بالغین انواع مختلف دارد که عبارتند از:

• تداوم شب ادراری اولیه دوران کودکی به دوران بلوغ: در این نوع شب ادراری (Enuresis) بیمار هیچوقت در دوران زندگی خود بیش از شش ماه خشک نبوده است. به این نوع شب ادراری، شب ادراری اولیه می گویند. حدود 3-2 درصد دختران و پسران بالغ دارای این نوع شب ادراری هستند.
• شب ادراری ثانویه با شروع در بزرگسالی: در این نوع شب ادراری، بیمار در دوران کودکی کنترل ادرار شبانه پیدا می کند، ولی بنا به عللی بعدها در زندگی مبتلا به شب ادراری (Enuresis) می شود.

علل

علت شب ادراری در بالغین چندگانه است. تعداد بسیاز زیادی از این بیماران به همراه شب ادراری دارای سایر علائم ادراری نیز هستند و تعدادی هم روزها نیز خود را خیس می کنند. مشخص کردن این علائم مهم است چون آنها ممکن است نشان از وجود یک بیماری مهم در پس زمینه باشند.

• اولین علت، زمینه ارثی است. اگرچه آن در همه موارد صدق نمی کند، ولی بررسیها نشان داده اند که شب ادراری (Enuresis) می تواند ارثی باشد. یک بررسی نشان داده است که اگر هر دو والدین فردی دارای سابقه شب ادراری باشند، شانس ایجاد شب ادراری در وی 75 درصد است. اگر یکی از والدین مبتلا به شب ادراری بوده باشند، دختر یا پسر آنها به احتمال 40 درصد دارای شب ادراری خواهند بود.
• دومین علت کمبود هورمون ضد ادراری است. در بدن انسان بطور طبیعی یک هورمونی به اسم هورمون ضد ادراری وجود دارد که با ترشح آن تولید ادرار توسط کلیه ها کاهش پیدا می کند. بطور طبیعی بدن انسان شبها میزان هورمون ضد ادراری بیشتری تولید می کند، در نتیجه میزان تولید ادرار در شب کاهش می یابد. کاهش تولید ادرار در شب این اجازه را به فرد می دهد که طول شب را به راحتی خوابیده و نیازی به ادرارکردن نداشته باشد. ولی در تعدادی از افراد این هورمون به مقدار کافی در شب تولید نمی شود و در نتیجه میزان ادرار این افراد در شب افزایش پیدا می کند.
• سومین علت داشتن مثانه با حجم اندک است. وقتی مثانه بتدریج پر می شود موقعی سیگنال احساس نیاز به ادرار کردن به مغز فرستاده می شود که حجم آن حدود 400 میلی لیتر شود. در عده ای از افراد این امر در مقادیر کمتر اتفاق می افتد مثلا اگر حجم مثانه به 200 میلی لیتر رسید، فرد احساس نیاز به ادرار کردن پیدا می کند. یک اصطلاح دیگر مثانه بیش فعال است. یعنی فعالیت مثانه بیش از اندازه است، این افراد هستند که تکرر ادرار پیدا می کنند. این مثانه بیش فعال می تواند منجر به شب ادراری گردد. حدود 80-70 درصد بیماران مبتلا به شب ادراری دارای مثانه بیش فعال هستند. مواد محرک مثانه مثل الکل و کافئین نه تنها فعالیت مثانه را افزایش می دهند بلکه سبب تولید بیش از حد ادرار نیز می گردند.
• شب ادراری می تواند عارضه تعدادی از داروها بخصوص داروهای خواب آور و تعدادی از داروهای اعصاب و روان باشد. از این دسته داروها می توان از تیوریدازین، کلوزاپین و رسپیریدون نام برد.
• اختلالات خواب نیز می توانند منجر به شب ادراری شوند.

اگر یک فرد بالغ دچار شب ادراری (Enuresis in Adults) ثانویه شود (یعنی بیمار قبلا شبها خشک بوده است و اکنون به تازگی مبتلا به شب ادراری شده است) باید آنرا جدی گرفت چون ممکن است نشان از وجود یک بیماری خطرناک باشد. معمولاً این نوع شب ادراری همراه با سایر علائم ادراری بوده و بیمار روزها نیز خود را خیس می کند. اگر شب ادراری در بزرگسالی شروع شده باشد، علت آن معمولاً مشکلات مجرای ادرار، یا مثانه است. در خانمها یکی از علل آن افتادگی اعضاء لگنی مثل رحم می باشد.

سایر علل شب ادراری ثانویه در بالغین عبارتند از: عفونت ادراری، سنگهای ادراری، بیماریهای عصبی مثل MS، دیابت، اختلالات آناتومیک در سیستم ادراری، بزرگی و سرطان پروستات و سرطان مثانه.

تشخیص

برای تشخیص نیاز به داشتن اطلاعات زیر است، از بیمار درخواست می شود که در فرمهای بخصوصی اطلاعات زیر را وارد نماید:

• چه وقتهائی در روز و شب ادرار می کند؟
• چه موقع بی اختیاری ادراری هنگام خواب اتفاق می افتد (روز و شب)؟
• میزان ادرار
• نوع مصرف مایعات، آیا شما بعد از ظهرها و هنگام عصر مایعات زیاد می نوشید؟
• نوع مایعاتی که مصرف می کنید چیست (شیرین، حاوی کافئین، حاوی کربنات و غیره)؟
• چگونگی جریان ادرار (آیا جریان ادرار شما قوی و ممتد است یا ضعیف و منقطع)؟
• وجود هر نوع عفونت ادراری
• تعداد شبهائی که خشک و یا خیس می باشد.
• هر نوع علامت همراه با شب ادراری را نیز باید یادداشت کرد مثل تعریق شبانه.

این اطلاعات به پزشک کمک می کند که به تشخیص درست برسد و درمان مناسب انجام شود. برای تشخیص علت شب ادراری در بالغین نیاز به بررسیهای بیشتری است. یکی از این بررسیها تست یورودینامیک است که در آن توسط کامپیوتر میزان جریان ادرار، فشار داخل مثانه، فشار داخل مجرای ادرار و غیره اندازه گیری می شود.

درمان شب ادراری

نوع درمان شب ادراری در بالغین (Enuresis in Adults) بستگی به نوع شب ادراری (اولیه یا ثانویه) و علت آن دارد. نوع درمان به سه دسته بزرگ تقسیم می شود: رفتار درمانی، دارودرمانی و جراحی.

رفتار درمانی: این نوع درمان مبتنی بر تغییر عادات بیمار و آموزش وی می باشد. شایعترین انواع رفتاردرمانی برای شب ادراری عبارتند از:

• کنترل میزان مایعات مصرفی: بهتر است میزان مصرف مایعات را از اواخر بعد از ظهر تا هنگام خواب کاهش داد. آن سبب کاهش تولید ادرار می شود. این اولین قدم مفید در کاهش دادن خیس شدنهای شبانه است. همچنین باید از نوشیدن مواد دارای کافئین، مثل چای و قهوه پرهیز کرد. این دلیل بر این نیست که بیمار میزان مصرف مایعات روزانه را کاهش دهد، بلکه باید زمان مصرف مایعات را تغییر داد.
• تمرین افزایش حجم مثانه: در افرادیکه دارای حجم مثانه کاهش یافته هستند، این تمرین می تواند مفید واقع شود. در این روش بیمار در طی روز مقادیر زیادی مایعات می نوشد و تا آنجا که امکان دارد، ادرار کردن را حداقل به مدت 3-2 ساعت به تأخیر می اندازد. با ادامه این تمرین حجم مثانه افزایش یافته و از تعداد دفعات ادرار کردن کاسته می شود. این روش در بیمارانیکه دارای مثانه بیش فعال هستند، خیلی مفید است.
• استفاده از سیستمهای هشدار دهنده: در این روش با کمترین میزان نشت ادرار یک سیستم هشدار دهنده فرد را از خواب بیدار می کند (شکل). این دستگاه انواع مختلف دارد، بعضی ها با ارتعاش و بعضی ها با زنگ هشدار می دهند. همینکه فرد بیدار شد، نشت ادرار را قطع کرده و مابقی ادرار را در دستشوئی خالی می کند. با تداوم استفاده از این سیستم یک حالت شرطی در بیمار ایجاد می شود، طوریکه با حالت احساس فوریت در ادرار کردن قبل از اینکه ادرار نشت بکند از خواب بیدار می شود. برای مؤثر شدن این روش، چند هفته وقت لازم است و انگیزه کافی جهت استفاده از آن لازم است.
• بیدار شدن: در این روش فرد در ساعات مشخصی از خواب بیدار و مثانه خود را خالی می کند. آن سبب درمان شب ادراری نمی شود، فقط تعداد خیس شدنها را کاهش می دهد. بیمار باید ساعت را در موعدهای مختلف برای زنگ زدن کوک کند و هر شب در ساعات یکسان بیدار نشود.

دارودرمانی: داروهای مختلفی برای درمان شب ادراری در بالغین وجود دارند. از داروها می توان به تنهائی و یا همراه با روشهای رفتار درمانی که در بالا ذکر شد، استفاده کرد. معمولاً داروها در ابتدا برای کنترل شب ادراری مؤثر هستند و تا موقعی که بیمار آنها را استفاده می کند تأثیر دارند. یعنی پس از قطع دارو، اکثراً شب ادراری عود می کند. استفاده از داروهای مناسب و همراه با آن رفتار درمانی، سبب کاهش میزان عود می گردد.

جراحی: از جراحی فقط باید در مواردیکه مثانه بیش فعال شدید وجود دارد و سایر روشهای درمانی نیز مؤثر نبوده اند، استفاده کرد. در مواردیکه حجم مثانه بسیار اندک است با استفاده از روده ها می توان حجم مثانه را افزایش داد.

کانال تلگرام بیماریهای ارولوژی:

https://telegram.me/urologicaldiseasedrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص باروری و ناباروری:

https://t.me/nabarvaridrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص سلامت جنسی:

https://t.me/salamatjensidrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص زگیل تناسلی:

https://t.me/zegiltanasolidrsafarineiad

کانال تلگرام مخصوص ترانسها:

https://t.me/Iraniantransgender

کانال کاربرد لیزر اربیوم یاگ

https://t.me/erbyaglaserdrsafarinejad

کانال بیماریهای­آمیزشی

https://t.me/stddrsafarinejad