در بدن انسان یک ریتم شبانه روزی (Circadian) وجود دارد که مسئول تنظیم عملکرد طبیعی فیزیولوژیک و متابولیک بدن است. ریتم شبانه روزی بصورت 24 ساعته کار می کند و تنظیم آن با نور- تاریکی، و حوادث محیطی و اجتماعی اطراف ما می باشد. یعنی ریتم شبانه روزی باید هماهنگ باشد، ولی تعدادی از موارد می توانند این ریتم را بهم زده و سبب ناهماهنگ شدن آن شوند. یکی از موارد مهم آن کار شیفتی چرخشی است، چون کار شبانه در فیزیولوژی طبیعی بدن تعریف نشده است.

بهم خوردن ریتم شبانه روزی (Circadian) می تواند سبب مشکلات سلامتی جدی شود. به عنوان مثال تأثیر کار شیفتی چرخشی (Rotating Shift Work) بر روی باروری خانمها قبلاً به اثبات رسیده است. در یک ریتم شبانه روزی طبیعی هنگام شب و روز یک عده هورمونهائی ترشح می شوند که عملکرد سیستمهای مختلف بدن را تحت کنترل خود در می آورند. یکی از این هورمونهای مهم سروتونین است. کار شیفتی شبانه ترشح سروتونین را بهم می زند.

سروتونین یک واسطه عصبی است که در عملکرد فرایندهای فیزیولوژیک و رفتاری انسان اهمیت زیادی دارد. برای اینکه موضوع بهتر روشن شود در ابتدا یک توضیح مختصر در مورد فرایند تولید و بلوغ اسپرم داده می شود. هر بیضه دارای چند صد لوله منی ساز است که در داخل آنها اسپرم تولید می شود. فرایند تولید اسپرم بسیار پیچیده است. سلولهای زایا در 16 مرحله که 64 روز طول می کشد، تبدیل به سلول اسپرم بالغ می شوند که در اصطلاح به آنها اسپرماتوزوئید می گویند. هر گونه اختلال در این مراحل می تواند سبب ناباروری مرد شود. ما یک اصطلاحی به اسم آزواسپرمی (Azoospermia) داریم که در آن تعداد اسپرمهای بیمار صفر است. ممکن است دلیل آن فقدان سلولهای زایا در بیضه باشد که اینگونه بیماران هیچ درمانی ندارند و یا ممکن است که بیمار دارای سلولهای زایا باشد ولی مثلا تکامل اسپرم در مرحله ششم متوقف می شود و جلوتر از آن نمی رود، گاهاً می توان این بیماران را درمان کرد، یعنی با تجویز دارو یا در آزمایشگاه روند تکامل اسپرم را کامل کرد. پس از تکمیل 16 مرحله و تولید اسپرم بالغ، آن هنوز قدرت باروری تخمک را ندارد و در حین عبور از مجاری که منتقل کننده اسپرم هستند، مثل اپیدیدیم، لوله منی بر و کیسه منوی این اسپرمها ظرفیت باروری پیدا می کنند.

در مردان سروتونین دارای یک اثر مستقیم در بلوغ اسپرم می باشد. ثابت شده است که اگر سروتونین خون افزایش یابد، می تواند سبب ناباروری در مردان شود. یک از درمانهای مهم در افسردگی تجویز داروهائی است که سبب افزایش سروتونین مغز می شوند. ثابت شده است که مصرف طولانی مدت این داروها می تواند از طریق تاثیر بر روی DNA اسپرم اثر سوء بر قدرت باروری مرد داشته باشد. در افرادیکه کار شیفتی چرخشی (Rotating Shift Work) دارند میزان سروتونین خون افزایش می یابد. هر قدر میزان سروتونین خون زیاد شود، تعداد اسپرم و حرکت آن کمتر می شود. ما بین تعداد و کیفیت اسپرم و میزان سروتونین خون رابطه معکوس وجود دارد. هر قدر میزان سروتونین خون زیاد شود، تعداد اسپرم و حرکت آن کمتر می شود. بررسیها نشانداده اند که حتی سروتونین بالا می تواند سبب آزواسپرمی نیز شود.

بیماران مبتلا به افسردگی توجه داشته باشند که به هیچوجه سرخود مصرف داروی ضد افسردگی را قطع نکنند.

دو هورمون مهم دیگر که شبها ترشح می شوند، ملاتونین و ایندول آمین هستند. برای عملکرد طبیعی بیضه ها باید یک محور که از بالا شروع شده و بطرف پائین می آید طبیعی عمل کند. این محور در مردان از بالا به پائین عبارت است از: هیپوتالاموس – هیپوفیز و بیضه. غده هیپوتالاموس یک هورمون به اسم GnRH ترشح می کند که از طریق خون به غده هیپوفیز رفته و سبب می شود که غده هیپوفیز دو هورمون به اسامی LH و FSH ترشح نماید، این دو هورمون از طریق خون به بیضه ها می روند و هورمون LH سبب ترشح هورمون تستوسترون توسط بیضه ها و هورمون FSH سبب تولید اسپرم توسط بیضه ها می شود. ملاتونین کار این محور را کنترل می کند. علاوه از آن ملاتونین فیزیولوژی اسپرم را بشدت تحت تأثیر قرار می دهد. اگر اسپرم مواجه با یک ماده اکسیدان قرار گیرد، عملکرد خود را از دست می دهد. یکی از وظایف مهم مایع منی این است که به مقدار کافی مواد آنتی اکسیدان داشته باشد تا از آسیب به اسپرمها جلوگیری کند. ملاتونین بشدت از آسیب اسپرم توسط مواد اکسیدان جلوگیری می کند. در مردانیکه کار شیفتی چرخشی دارند، میزان ملاتونین خون کاهش می یابد و در نتیجه اسپرمها توسط مواد اکسیدان آسیب می بینند. در حقیقت یکی از روشهای درمان مردان نابارور تجویز داروهای آنتی اکسیدان می باشد.

کانال تلگرام بیماریهای ارولوژی:

https://telegram.me/urologicaldiseasedrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص باروری و ناباروری:

https://t.me/nabarvaridrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص سلامت جنسی:

https://t.me/salamatjensidrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص زگیل تناسلی:

https://t.me/zegiltanasolidrsafarineiad

کانال تلگرام مخصوص ترانسها:

https://t.me/Iraniantransgender

کانال کاربرد لیزر اربیوم یاگ

https://t.me/erbyaglaserdrsafarinejad

کانال بیماریهای آمیزشی

https://t.me/stddrsafarinejad