یکی از بیماریهای شایع در خانمها، اختلال در پریود یا عادت ماهانه (Menstruation) است و درصد زیادی از مراجعات به پزشکان را همین اختلال در پریود تشکیل می دهد. انواع اختلالات پریود زیاد هستند که یکی از آنها منوراژی (Menorrhagia) می باشد و اگر نوع اختلال به خوبی مشخص نشود درمان بیمار مواجه با شکست خواهد شد.

در تشخیص و درمان اختلالات پریود همکاری خود بیمار جهت تشخیص نوع اختلال بسیار مهم است و پزشک باید با حوصله و سئوالات مناسب نوع مشکل بیماران را بدقت مشخص نماید، چون هر اختلالی درمان مخصوص به خود را دارد. در یک سلسله مقالات به یاری خداوند سعی خواهیم کرد که تمام انواع اختلالات در پریود را جهت افزایش آگاهی خوانندگان گرامی توضیح دهیم.

انواع اختلالات پریود یا عادت ماهانه (Menstruation) در خانمها زیاد هستند و خانمها باید بتوانند مشکل خود را تشخیص بدهند تا پزشک را جهت بررسیهای مناسب و درمان لازم راهنمائی کنند.
بطور اختصار انواع اختلالات پریود در خانمها به قرار زیر می باشند:

1. پریود یا عادت ماهانه طولانی که همراه با خونریزی شدید باشد به آن منوراژی (Menorrhagia) گفته می شود.
2. اگر خانمی در فواصل دو پریود دچار خونریزی غیر معمول شود به آن متروراژی (Metrorrhagia) می گویند.
3. اگر پریود در فواصل طولانی مدت اتفاق بیفتد، مثلا هر 35 روز خانم پریود شود به آن اولیگومنوره (Oligomenorrhea)  می گویند.
4. اگر یک خانمی در فواصل کوتاهتر از 21 روز پریود شود به آن پلی منوره (Polymenorrhea) گفته می شود.
5. اگر یک خانمی سه ماه (عده ای معتقد هستند که شش ماه) پشت سر هم پریود نشود به آن آمنوره (Amenorrhea) گفته می شود.
6. اگر یک خانمی هنگام پریود دچار دردهای غیر متعارف شود در اصطلاح می گویند که دارای دیسمنوره (Dysmenorrhea) یا قاعدگی دردناک می باشد.

موضوع مورد بحث این مقاله منوراژی (Menorrhagia) است. متأسفانه این کلمات لاتین معادل فارسی ندارند و برای توصیف هر کدام یک جمله لازم است، بنابراین بنده برای جلوگیری از اطاله کلام مجبور هستم از همان کلمات لاتین استفاده کنم.

اگر مدت زمان پریود بیش از 7 روز طول بکشد در اصطلاح می گویند که فرد مبتلا به منوراژی است. منوراژی ممکن است همراه با خونریزی زیاد و سنگین نیز باشد. شما ممکن است این سئوال را بپرسید که چگونه می توان تشخیص داد که خونریزی یک خانم بیش از میزان طبیعی است؟ اگر خانمی مجبور شود که پد یا تامپون خود را زودتر از دو ساعت عوض کند و یا اینکه لخته های بزرگتر از معمول دفع کند، دارای خونریزی زیاد و سنگین می باشد. منوراژی (Menorrhagia) اگر تداوم پیدا کند سبب اختلال در زندگی بیمار و کم خونی می شود.

کم خونی سبب می شود که خانم همیشه احساس ضعف و خستگی نماید. سی و سه درصد خانمها از خونریزی بیش از حد در دوران پریود شاکی هستند. تخمین میزان خونریزی توسط بیمار می تواند کاملاً اشتباه باشد. این بیماری دومین علت شایع ارجاع بیمار توسط پزشک عمومی به پزشک متخصص است.

در حالت طبیعی میزان خونریزی در هر ماه 40-30 میلی لیتر است و نباید بیش از 80 میلی لیتر باشد. یک تعریف دیگر برای منوراژی خونریزی بیش از 80 میلی لیتر در ماه می باشد. اگر خانمی در ماه بیش از 60 میلی لیتر خونریزی داشته باشد، مبتلا به کمبود آهن خواهد شد. یک روش دقیق تشخیص خونریزی بیش از حد، اندازه گیری میزان فریتین خون است. در 60 درصد خانمهائیکه بیش از 80 میلی لیتر در ماه خونریزی دارند، میزان فریتین خون کاهش می یابد.

عوامل خطر زا: موارد زیر خانم را مستعد منوراژی می کنند:

• افزایش سن
• میوم داخل رحمی دردوران شروع منوپوز
• پولیپ داخل رحم

تشخیص

برای تشخیص علت منوراژی ممکن است از یک یا چند تا از تستهای زیر استفاده شود، ولی انجام تمام آنها در همه بیماران به هیچ وجه الزامی نیست:

• یک بیماری اختلال انعقادی خون هست که سبب می شود خون دیر لخته شود و اسم آن بیماری فون ویلبراند

Disease) (von Willebrand’s می باشد. هر خانم مبتلا به منوراژی باید از نظر وجود این بیماری بررسی شود. در کشورهای مختلف علت 24-5 درصد موارد منوراژی همین بیماری است. برای تشخیص این بیماری میزان آنتی ژن فاکتور فون ویلبراند در خون اندازه گیری می شود.

• تستهای تیروئید و اندازه گیری پرولاکتین خون
• تستهای انعقادی خون
• بیوپسی یا نمونه برداری از مخاط رحم
• سونوگرافی از راه واژن
• هیستروسکوپی

مخاط رحم را در اصطلاح پزشکی آندومتر می گویند. از علل خطرناک منوراژی وجود سرطان آندومتر رحم است. که لازمه تشخیص آن، انجام بیوپسی یا نمونه برداری از آندومتر رحم است.

در موارد زیر باید بیوپسی از آندومتر رحم را مد نظر قرار داد:

• منوراژی که با درمان داروئی خوب نمی شود.
• خانمهای بالای 45 سال
• خانمهائیکه دارای سابقه بیماری آندومتر رحم هستند
• خانمهائیکه مستعد ابتلا به سرطان آندومتر رحم می باشند.

علل: علل منوراژی را به سه دسته بزرگ تقسیم می کنند:

1. علل وابسته به رحم

• توده های داخل رحمی که سرطانی نیستند، مثل پولیپ و میوم
• سرطان رحم یا گردن رحم
• بعضی روشهای جلوگیری از بارداری مثل استفاده از IUD
• مشکلات مربوط به حاملگی مثل مرگ جنین در داخل رحم یا حاملگی نابجا

2. علل هورمونی

3. سایر اختلالات یا بیماریها

• اختلالات و بیماریهائی که سبب اختلال انعقادی خون می شوند مثل هموفیلی
• اختلالات و بیماریهائیکه ربطی به اختلال انعقادی خون ندارند، مثل بیماری کبدی، بیماری کلیه، بیماریهای تیروئید، بیماری التهابی لگن و سرطان.

مصرف بعضی از داروها مثل آسپرین می تواند منجر به منوراژی (Menorrhagia) گردد.

می توان منوراژی (Menorrhagia) را بر حسب علت به شرح زیر نیز طبقه بندی کرد:

• در 60-40 درصد موارد علتی برای منوراژی پیدا نمی شود که به آن خونریزی رحمی اختلال عملکردی یا (Dysfunctional uterine bleeding, DUB) نیز می گویند.
• در 20 درصد موارد علت عدم تخمک گذاری است که بیشتر در پایان سن باروری خانمها (شروع یائسگی) اتفاق می افتد.
• اختلالات موضعی که می توانند به شرح زیر باشند:
• میوم یا همان فیبروم رحم
• پولیپ آندومتر رحم
• عفونت آندومتر رحم
• رشد بیش از حد آندومتر رحم
• بیماری التهابی لگنی (PID)
• سرطان بویژه سرطان آندومتر رحم که در خانمهای بالای 40 سال دیده می شود. آن معمولاً بصورت خونریزی بعد از یائسه شدن خود را نشان می دهد ولی در 25-20 درصد موارد سرطان آندومتر رحم خود را بصورت پریودهای نامنظم نشان می دهد.

اقداماتی که بیمار باید انجام دهد:

• مدت زمان کل دوران پریود چقدر است و اکثر میزان خونریزی در چند روز اتفاق می افتد؟ در حالت طبیعی بیش از 90 درصد خونریزی دوران پریود در سه روز اول اتفاق می افتد.
• طول مدت یک سیکل ماهانه چقدر است؟ طول مدت از اولین روز شروع خونریزی یک پریود تا اولین روز خونریزی پریود بعدی محاسبه می شود.
• اگر شما علاوه از پد نیاز به استفاده از تامپون نیز دارید، خونریزی شما شدید است.
• دفع لخته معمولاً نشاندهنده خونریزی شدید است. هنگام عبور لخته از دهانه رحم ممکن است درد ایجاد شود.

درمان

درمان بر دو نوع است: درمان طبی و درمان جراحی.

• درمان طبی: اگر بیمار خونریزی ماهانه بدون تخمک گذاری دارد، درمان انتخابی وی استفاده از قرصهای ضد حاملگی یا تجویز پروژسترون است. پزشک نوع درمان و میزان مصرف را مشخص می کند. شایعترین داروئی که در درمان منوراژی (Menorrhagia) بکار می رود، تجویز پروژسترون خوراکی است. بهترین روش، تجویز 21 روز پروژسترون خوراکی از روز 5 پریود تا روز 26 پریود است. روش دیگر تجویز پروژسترون، گذاشتن IUD حاوی پروژسترون در داخل رحم است که بتدریج یک پروژسترون بخصوص بنام لوونورژسترل (Levonorgestrel) را از خود آزاد می کند. میزان رضایت خانمها با این نوع IUD بیشتر از تجویز پروژسترون خوراکی است.
• درمان جراحی: یکی از روشهای جراحی از بین بردن مخاط رحم توسط وسایل بخصوصی است. این روش باید در خانمهائی انجام شود که نمی خواهد دیگر بچه دار شوند و علت منوراژی آنها خوش خیم است. درمان قطعی منوراژی برداشتن رحم با جراحی است، ولی آن دارای عوارض مخصوص به خود است و هزینه زیادی نیز دارد.

درمان را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:

درمان طبی:

• اگر کمبود آهن وجود دارد باید آهن تجویز کرد
• اولین خط درمانی استفاده از IUD حاوی لوونورژسترل می باشد، اسم تجارتی آن Mirena® است و باید حداقل 12 ماه در داخل رحم نگهداشته شود.
• مفنامیک اسید با کاهش دادن تولید پروستاگلاندین، 25 درصد از میزان خونریزی ماهانه کم می کند.
• استفاده از قرصهای ضد حاملگی مرکب خط دوم درمانی است: این نوع قرصها بعلت مهار ترشح گونادوتروپینها (LH, FSH) از میزان خونریزی ماهانه 50 درصد می کاهند.
• خط سوم درمان تجویز نوراتیسترون (Norethisterone ) به میزان 15 میلی گرم سه بار در روز و به مدت 21 روز (از روز 5 تا 26) است. می توان به جای تجویز روزانه نوراتیسترون، از تزریق پروژسترونهای طویل الاثر استفاده کرد. این رژیم درمانی به مقدار زیادی از خونریزی ماهانه می کاهد.
• در مواردیکه می خواهیم رحم را خارج کنیم و اندازه رحم خیلی بزرگ است می توان 4-3 ماه قبل از جراحی از آمپولهای هورمون GnRH تجویز کرد.

درمان جراحی:

• اولین خط درمان جراحی از بین بردن مخاط رحم توسط وسایل بخصوص می باشد. این بشرطی است که اندازه رحم بیش از رحم حامله 10 هفته نباشد. این نوع درمان در خانمهائی که می خواهند در آینده بچه دار شوند، در خانمهائی که علت منوراژی آنها سرطان است و در بیمارانیکه دارای فیبروم بزرگ هستند، ممنوع می باشد.
• اگر اندازه رحم بیش از 10 هفته حاملگی است و بیمار می خواهد رحم خود را داشته باشد، درمان بستن شریان رحم و اگر میوم وجود داشته باشد، برداشتن میوم توسط جراحی است.
• اگر بیمار نمی خواهد رحم خود را حفظ کند، بهترین و قطعی ترین درمان خارج کردن رحم می باشد.

کانال تلگرام بیماریهای ارولوژی:

https://telegram.me/urologicaldiseasedrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص باروری و ناباروری:

https://t.me/nabarvaridrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص سلامت جنسی:

https://t.me/salamatjensidrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص زگیل تناسلی:

https://t.me/zegiltanasolidrsafarineiad

کانال تلگرام مخصوص ترانسها:

https://t.me/Iraniantransgender

کانال کاربرد لیزر اربیوم یاگ

https://t.me/erbyaglaserdrsafarinejad

کانال بیماریهای آمیزشی

https://t.me/stddrsafarinejad