سرطان پروستات شایعترین سرطان در مردان است. امروزه برای بسیاری از بیماریها و سرطانها مارکر (Marker) های دقیقی تشخیص داده شده اند که با اندازه گیری آنها می توان پی به وجود یک بیماری خاص یا سرطان برد. اگر مارکر مربوط به سرطان باشد به آن تومور مارکر (Tumor Marker) گفته می شود. PSA تومور مارکر سرطان پروستات است، و در اینجا می خواهیم در مورد آن با شما خوانندگان گرامی صحبت کنیم.

در بدن برای بسیاری از سرطانها، مثل سرطان بیضه، سرطان تخمدان و سرطان دستگاه گوارش تومور مارکر وجود دارد، یعنی اگر ما میزان تومور مارکر مربوطه را در خون اندازه گیری کنیم و از یک میزان مشخصی بالاتر باشد، بیانگر وجود احتمالی یک سرطان بخصوص خواهد بود. دقت تومور مارکرها در تشخیص سرطان متفاوت است، دقت تومور مارکر در تشخیص سرطان را با کلمه حساسیت مشخص می کنند، هر قدر میزان حساسیت (Sensitivity) یک تومور مارکر بیشتر باشد، دقت آن در تشخیص سرطان بیشتر است.

حروف PSA مخفف کلمات Prostate Specific Antigen می باشد. با اندازه گیری میزان PSA خون با دقت بسیار زیاد می توان در مورد وجود یا عدم وجود سرطان پروستات (Prostate Cancer) در مردان اظهار نظر کرد. PSA حساسترین تومور مارکری است که بشر تا کنون کشف کرده است. میزان PSA در خون بر حسب نانوگرم در میلی لیتر بیان می شود، و برای جلوگیری از اطاله کلام در قسمتهای بعدی فقط خود میزان PSA بیان خواهد شد که منظور  نانوگرم در میلی لیتر می باشد. تست PSA آنقدر حساس است که اگر بالاتر از 20 باشد وجود سرطان پروستات تقریبا قطعی است و سرطان به سایر نقاط بدن نیز دست اندازی کرده است.

امروزه از اندازه گیری میزان PSA خون در مردان بطور وسیع استفاده می شود، منتهی نتیجه تست اگر توسط یک فرد متخصص و خبره تفسیر نشود، سبب دلنگرانی و استرس بیمار می شود. هر گونه بالا بودن PSA دلیل وجود سرطان پروستات نیست. در اینجا بطور دقیق توضیح داده می شود که میزان PSA خون چگونه تفسیر شود.

حداکثر میزان PSA قابل قبول در خون 5/2 است. یعنی بالاتر از 5/2 غیر طبیعی تلقی می شود. منتهی هر بالا بودن PSA دلیل وجود سرطان نیست. یکی از مشکلات عمده در کشورمان عدم دقت کافی آزمایشگاهها در اندازه گیری میزان PSA خون است. اگر بیمار همزمان به دو آزمایشگاه متفاوت ارجاع شود، قطعا نتایج متفاوت گزارش خواهند کرد. میزان یک دهم هم در اندازه گیری PSA مهم است و نباید کوچکترین خطا در گزارش میزان PSA خون باشد. متاسفانه اگر شما یک بیمار را در دو روز متفاوت حتی به یک آزمایشگاه ارجاع دهید، نتایج متفاوت به شما گزارش خواهند کرد.

میزان PSA خون بر حسب سن و حجم پروستات متفاوت خواهد بود. هر قدر اندازه پروستات بزرگتر باشد (پروستات خوش خیم)، میزان PSA خون بالاتر است. مثلا دو مرد 60 ساله هر دو دارای میزان PSA برابر 10 هستند، حجم پروستات در اولی 30 گرم و در دومی 120 گرم است. احتمال وجود سرطان پروستات در بیمار اولی بالای 90 درصد و در بیمار دومی حدود 10 درصد است.

در موارد زیر میزان PSA خون بصورت کاذب بالا می رود و دلیل بر وجود سرطان نیست:

• التهاب پروستات (پروستاتیت)
• عفونت پروستات
• بزرگی خوش خیم پروستات
• معاینه انگشتی پروستات – اکثر مردانیکه برای بررسی پروستات نزد پزشک متخصص می روند، پروستات آنها از راه مقعد با انگشت معاینه می شود، این اقدام سبب بالا رفتن میزان PSA خون می شود.
• سیستوسکوپی – سیستوسکوپی همان آندوسکوپی است که با آن مجرای ادرار، پروستات و مثانه بررسی می شوند. بعد از سیستوسکوپی میزان PSA بشدت بالا می رود. در کلینیک بیمار را نباید بعد از معاینه انگشتی و سیستوسکوپی جهت اندازه گیری میزان PSA خون ارجاع کرد، و باید 12 هفته منتظر شد.
• سوند زدن یا گذاشتن سوند در مثانه
• احتباس ادراری: یکی از مشکلاتی که بزرگی خوش خیم پروستات ایجاد می کند، احتباس ادراری یا شاش بند شدن است. خود احتباس ادراری سبب بالا رفتن میزان PSA خون می شود و برای برطرف کردن احتباس ادراری، مثانه این بیماران را با سوند خالی می کنند. بنابراین پس از احتباس ادراری و سونداژ مثانه بیمار نباید جهت آزمایش PSA ارجاع شود.
• انزال شدن: هر نوع انزال شدن مثلا بعد ار رابطه زناشوئی سبب افزایش موقتی میزان PSA خون می شود. میزان PSA باید سه روز پس از انزال اندازه گیری شود.
• عفونت ادراری

از آن طرف داروی بنام فیناستراید (Finasterid) وجود دارد که برای درمان بزرگی خوش خیم پروستات بکار می رود. این دارو میزان PSA خون را 50 درصد بصورت کاذب کاهش می دهد. یعنی در مردیکه فیناستراید مصرف می کند اگر میزان PSA خون 2 گزارش شود، در حقیقت آن 4 می باشد و از حداکثر میزان طبیعی بالاتر است. گاها بیماری با PSA بالا به پزشک مراجعه می کند و پزشک برای وی فیناستراید تجویز می کند، پس از سه ماه می بیند که میزان PSA خون وی به مقدار زیادی کم شده است و فکر می کند که بهبود پیدا کرده است، در صورتیکه اینطور نیست، مصرف فیناستراید سبب کاهش کاذب میزان PSA خون شده است و آن نباید سبب گمراهی پزشک یا بیمار شود.

از آنجائیکه PSA حساسیت خیلی زیادی دارد، بالا بودن آن سبب استرس شدید در مرد می شود و بناچار برای تشخیص سرطان پروستات نیاز به نمونه برداری یا بیوپسی از پروستات می شود. بیوپسی پروستات پر هزینه و پر عارضه است و در بسیاری از موارد نتیجه آن منفی می شود. امروزه بندرت از میزان PSA تام خون جهت اخذ تصمیم استفاده می شود. در سطور فوق همه مباحث در مورد میزان PSA تام خون بود. از یک دهه قبل برای افزایش میزان حساسیت اندازه گیری PSA و کاهش میزان بیوپسی بی مورد پروستات از یک عده موارد دیگر استفاده می کنند که در زیر توضیح داده می شوند. خوانندگان گرامی اگر خدای نکرده دارای میزان PSA خون بالا بودند می توانند از پزشک خود درخواست کنند که بطرق دیگر نیز میزان PSA خون بررسی شود:

1. اندازه گیری میزان PSA آزاد خون (Free PSA)

همانطور که در سطور بالا ذکر شد آزمایشگاهها میزان PSA تام خون را اندازه گیری می کنند. PSA در خون به دو شکل وجود دارد، مقدار زیادی از آن به پروتئین متصل است و مقدار اندکی نیز بصورت آزاد در خون در حال گردش است که به آن PSA آزاد گفته می شود. یکی از راههای دقیق تشخیص سرطان پروستات اندازه گیری همزمان میزان PSA تام و آزاد خون می باشد. اگر نسبت میزان PSA آزاد به PSA تام کمتر از 18/0 (هیجده صدم) باشد، به احتمال زیاد بیمار مبتلا به سرطان پروستات است و باید بیوپسی پروستات انجام شود.

2. سرعت تغییر میزان PSA خون (PSA Velocity): یکی از دقیقترین روشها برای تشخیص سرطان پروستات است بشرطیکه آزمایشگاه دقیق باشد. هر گاه در طول یک سال میزان PSA خون بیش از 75/0افزایش یابد نشاندهنده وجود احتمالی سرطان پروستات است. مثلا فردی در 1/12/91 میزان PSA خون را اندازه گیری کرده و برابر 1 بوده است. همین فرد دوباره در اسفند 92 میزان PSA خون را اندازه می گیرد، اینبار 2 گزارش می شود و چون در عرض یک سال بیش از 75/0 افزایش یافته است نشاندهنده وجود احتمالی سرطان پروستات بوده و نیازمند بیوپسی پروستات است.

3. میزان تراکم PSA که به آن PSA Density گفته می شود. هرگاه ما میزان PSA تام خون را بر حجم پروستات تقسیم کنیم میزان تراکم PSA بدست می آید.

4. تفسیر میزان PSA خون بر حسب سن (Age Adjusted PSA): امروزه مشخص شده است که سن دارای نقش عمده در میزان PSA خون است. برای تفسیر میزان PSA خون جداول بسیار دقیق وجود دارند، یکی از این جداول که ساده است جهت اطلاع شما خوانندگان محترم در زیر آورده می شود. شما می توانید با استفاده از این جدول میزان PSA طبیعی برای سن خود را مشخص کنید:

کانال آپارات

https://www.aparat.com/video/profile/index/username/dr.safarinejad

کانال تلگرام بیماریهای ارولوژی:

https://telegram.me/urologicaldiseasedrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص باروری و ناباروری:

https://t.me/nabarvaridrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص سلامت جنسی:

https://t.me/salamatjensidrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص زگیل تناسلی:

https://t.me/zegiltanasolidrsafarineiad

کانال تلگرام مخصوص ترانسها:

https://t.me/Iraniantransgender

کانال کاربرد لیزر اربیوم یاگ

https://t.me/erbyaglaserdrsafarinejad

کانال بیماریهای آمیزشی

https://t.me/stddrsafarinejad